VLF TESTİ NEDİR?
VLF TD ve PD Testleri son 20 yıl içerisinde geliştirilmiştir DC testin OG Kablolarda test esnasında verdiği zararlar ve ayrıca DC testin kabloyu test etmede etkisiz olmasından dolayı VLF testi standartlardaki yerini almıştır. VLF testi kablonun işletme akımında (AC) ve çok düşük frekansta yapılmaktadır (0.1Hz). Test formu Sinüs (Gerçek Sinüs) veya Kare Dalga olmaktadır. Gerçek Sinüs dalga formu ile test yapılması en mükemmel test olmaktadır. Eğer Kare Dalga yapılması durumunda kare dalgayı oluşturan eksi ve artı yarım peryotların birbirlerine IEC standartında (IEC 60060-3) istendiği şekilde eşit veya eşite yakın olması gerekmektedir. Böylece test esnasında izolasyon üzerinde polarite farklılığı yaratılmamalıdır. Aksi takdirde kablo devreye alındığında birçok arıza noktası tetiklenecektir.
VLF TESTİ'NİN STANDARTLARDAKİ YERİ NEDİR?
2014 yılı itibari ile tüm Uluslararası standartlarda VLF TD ve PD testleri tavsiye edilmektedir. Ülkemizde standartları belirleyen TSE kurumu IEC normlarını takip etmektedir. IEC Standartlarının 2014 yılı itibari ile değişmesi ile TSE ve ilgili kurumlarda standartların yenilenmesi çalışmasına hız verilmiştir.
Aşağıda bazı standartların VLF TD ve PD prosedürleri ve asgari isteklerle ilgili tavsiyelerini bulabilirsiniz.
»IEC 60502-2014
»CENELEC HD 620
»IEEE 400.2 – 2013
»IEC 60060-3
Özetle 2014 yılı itibari ile tüm standartlardan OG kabloların DC Yüksek Gerilim testi çıkarılmış, yerine VLF 0.1Hz AC dayanım testi, Tan Delta (TD) Yaşlanma testi ve Kısmi Deşarj Boşalım (PD) testi getirilmiştir.
Aşağıda bazı standartların VLF TD ve PD prosedürleri ve asgari isteklerle ilgili tavsiyelerini bulabilirsiniz.
»IEC 60502-2014
»CENELEC HD 620
»IEEE 400.2 – 2013
»IEC 60060-3
Özetle 2014 yılı itibari ile tüm standartlardan OG kabloların DC Yüksek Gerilim testi çıkarılmış, yerine VLF 0.1Hz AC dayanım testi, Tan Delta (TD) Yaşlanma testi ve Kısmi Deşarj Boşalım (PD) testi getirilmiştir.
VLF TAN DELTA TESTİ İLE NE ELDE EDEBİLİRİM?
VLF testinin ilk aşaması olan YG dayanım testi bize sadece kablo izolasyonun iyi veya kötü olduğu bilgisini verir. IEC'ye göre 15-60 dakika boyunca OG kabloyu 3Uo'da VLF dayanım testine tutarsak, sonuçta kabloda bir arıza olmaması durumunda kabloyu devreye alabiliriz. Ancak VLF Tan Delta testi bize kablo izolasyonu hakkında daha detay ve sayısal bilgi verir. VLF TD Testi hem yeni hemde işletmede olan yaşlı kablolar için yapılabilir. Tan Delta Yaşlanma testi ortalama 15 ila 30 dakika süre ile kabloya uygulanır. Bu test esnasında IEC'nin ön gördüğü voltaj seviyeleri dikkate alınarak kablo belli sürelerde yüklenir. Test esnasında kablo izolasyonunun lineer olarak Tan Delta değerleri ölçülür. Tan Delta, Delta Tan Delta ve Standart Sapma parametreleri test süresince izlenerek kablonun genel durumu hakkında bir fikre ulaşılır. Test neticesinde kabloda su birikimi, eklerde bozulmalar, kısmi deşarj oluşumları, ağaçlanma etkisi veya kablo izolasyonunda genel olarak bir problem olup olmadığı sonucuna ulaşılır.
Özellikle yeni devreye alınacak kablolarda Tan Delta değeri çok önem taşımaktadır. Standardın kabul ettiği tolerans Tan Delta değerinin üzerinde ölçüm sonuçlarına sahip yeni kablolar ileriki dönemlerde bir çok arızaya sahip olacağından devreye alınmamalıdır.
Yeni devreye alınacak kablolarda Tan Delta değerinin çok yüksek olmasına sebep olan etkenler;
»Kablonun üretiminden kaynaklı izolasyonun yeterli kalitede olmaması,
»Kablonun Fabrika’dan sahaya taşınması esnasında oluşabilecek kazalardan dolayı ezilmeler, yaralanmalar ve yırtılmalar,
»Kablonun sahada döşenmesi esnasında ezilmeler, üzerinden ağır bir vasıtanın geçmesi, çekilmesi esnasında homojenliğinin zarara uğraması ve buna benzer olumsuz durumlar,
»Kablonun başlık ve eklerinin yapımında kullanılan malzemenin kalitesiz olması, eksik malzeme kullanılması, ek ve başlıkların uluslararası standartlara uygun olmayan ölçülerde yapılması, kalitesiz işçilik uygulanması,
»Kablo döşendikten ve montajı yapıldıktan sonra kablo izolasyonun dışarıdan bir etki ile olumsuz etkilenmesi,
İşletmede ve yaşlanmış olan kablolarda Tan Delta testi uygulanması bilhassa kablo arızasına toleransı olmayan şebekelerde işletmeciye büyük yararlar sağlamaktadır. Uygulama genel olarak OG kabloların belli periyodlarda ölçülmesi ve Tan Delta değerlerinin yakından takip edilmesi ile zayıf ve arıza yapabilecek noktalar önceden tespit edilerek önlem alınmaktadır.
Özellikle yeni devreye alınacak kablolarda Tan Delta değeri çok önem taşımaktadır. Standardın kabul ettiği tolerans Tan Delta değerinin üzerinde ölçüm sonuçlarına sahip yeni kablolar ileriki dönemlerde bir çok arızaya sahip olacağından devreye alınmamalıdır.
Yeni devreye alınacak kablolarda Tan Delta değerinin çok yüksek olmasına sebep olan etkenler;
»Kablonun üretiminden kaynaklı izolasyonun yeterli kalitede olmaması,
»Kablonun Fabrika’dan sahaya taşınması esnasında oluşabilecek kazalardan dolayı ezilmeler, yaralanmalar ve yırtılmalar,
»Kablonun sahada döşenmesi esnasında ezilmeler, üzerinden ağır bir vasıtanın geçmesi, çekilmesi esnasında homojenliğinin zarara uğraması ve buna benzer olumsuz durumlar,
»Kablonun başlık ve eklerinin yapımında kullanılan malzemenin kalitesiz olması, eksik malzeme kullanılması, ek ve başlıkların uluslararası standartlara uygun olmayan ölçülerde yapılması, kalitesiz işçilik uygulanması,
»Kablo döşendikten ve montajı yapıldıktan sonra kablo izolasyonun dışarıdan bir etki ile olumsuz etkilenmesi,
İşletmede ve yaşlanmış olan kablolarda Tan Delta testi uygulanması bilhassa kablo arızasına toleransı olmayan şebekelerde işletmeciye büyük yararlar sağlamaktadır. Uygulama genel olarak OG kabloların belli periyodlarda ölçülmesi ve Tan Delta değerlerinin yakından takip edilmesi ile zayıf ve arıza yapabilecek noktalar önceden tespit edilerek önlem alınmaktadır.
VLF TD PD TESTİNİN SEKTÖRLERE GÖRE YARARLARI
»Rüzgar Santralleri; Rüzgar Santrallerinde özellikle uzun mesafeli kabloların testi çok önemlidir. Zira uzun kablolarda oluşabilecek yüksek kapasitif değerler kablonun ömrünü olumsuz yönde etkileyecektir. Bunun yanı sıra yanlış montajı yapılmış kablo ekleri ve başlıkları Rüzgar Santralleri için çok büyük zararlara yol açmaktadır. Buradan hareketle RES’lerde VLF Tan Delta değerleri kablonun devreye alınması ile başlayarak her yıl periyodik olarak kontrol edilmelidir.
»Diğer Enerji Santralleri; RES’lerdeki gibi diğer enerji santrallerinde uzun OG kablolar ile donatılmıştır. Hiçbir enerji santralinin kablo arızasından dolayı kesinti yaşamaya tahammülü olmamasından dolayı tüm santrallerde devreye alma testi dahil periyodik olarak VLF Tan Delta testi yapılması tavsiye edilmektedir. (IEC ve IEEE Standartları)
»Dağıtım Şirketleri; Dağıtım şirketleri Dünya çapında VLF Tan Delta ve Kısmi Deşarj (PD) boşalım testi faydalarından en çok yararlanan sektör olmaktadır.
Dağıtım şirketlerinin OG kablolarının devreye alırken, sıklıkla yaşadığı olumsuzluklar DC test'ten kaynaklanmaktadır. DC test yerine VLF'nin gelmesi ile bu durum tamamen ortadan kalkmıştır. VLF Tan Delta ve Kısmi Deşarj testi ile dağıtım şirketleri artık arızaya koşan ekipler yerine arızanın önünde giden ekipler oluşturmuşlardır.
Dağıtım şirketlerinin VLF teknolojisi ile donatılan arıza önleyici ekipleri sayesinde hangi kablo ne zaman ve kaçıncı metreden arıza verecek bilgisine önceden sahip olmaktadırlar. Böylece zamandan, iletilemeyen elektrik kaybından, gereksiz ekipman, ölçü aracı maliyetinden ve doğru yapılmayan yeraltı kablo yatırımından tasarruf etmektedirler.
»Diğer Enerji Santralleri; RES’lerdeki gibi diğer enerji santrallerinde uzun OG kablolar ile donatılmıştır. Hiçbir enerji santralinin kablo arızasından dolayı kesinti yaşamaya tahammülü olmamasından dolayı tüm santrallerde devreye alma testi dahil periyodik olarak VLF Tan Delta testi yapılması tavsiye edilmektedir. (IEC ve IEEE Standartları)
»Dağıtım Şirketleri; Dağıtım şirketleri Dünya çapında VLF Tan Delta ve Kısmi Deşarj (PD) boşalım testi faydalarından en çok yararlanan sektör olmaktadır.
Dağıtım şirketlerinin OG kablolarının devreye alırken, sıklıkla yaşadığı olumsuzluklar DC test'ten kaynaklanmaktadır. DC test yerine VLF'nin gelmesi ile bu durum tamamen ortadan kalkmıştır. VLF Tan Delta ve Kısmi Deşarj testi ile dağıtım şirketleri artık arızaya koşan ekipler yerine arızanın önünde giden ekipler oluşturmuşlardır.
Dağıtım şirketlerinin VLF teknolojisi ile donatılan arıza önleyici ekipleri sayesinde hangi kablo ne zaman ve kaçıncı metreden arıza verecek bilgisine önceden sahip olmaktadırlar. Böylece zamandan, iletilemeyen elektrik kaybından, gereksiz ekipman, ölçü aracı maliyetinden ve doğru yapılmayan yeraltı kablo yatırımından tasarruf etmektedirler.
OG Kablolarda VLF TD ve PD TESTİN avantajlarI nelerdir?
»Kabloların devreye alma testlerinde karşılaşılan; eklerde, başlıklarda ve montajdaki kötü işçiliğin sayısal değerlere dayanan tespiti yapılabilmektedir. Böylece kablonun sahibi işi yaptırdığı müteahhittin ne kadar kalitede iş çıkarıp çıkarmadığını kontrol edebilir.
»Kablonun üretimden kaynaklanan izolasyon problemleri test sonuçlarında görülür ve bir rapor haline getirilir.
»İşletmede olan kabloların yaşlanma testinin yapılması (Tan Delta) ile kablo arızaya geçmeden önce arıza verebilecek kabloların, eklerin ve başlıkların tespiti yapılabilir.
»Kablo üzerinde yüksek kısmi deşarj noktaları var ise bu noktaların tespiti ile kabloda arızaya geçmesi muhtemel noktaların tespiti ile bu noktaların tamiri ile kablo arıza vermeden çalışması sağlanır. Kablo izolasyonun yaşlanma testi sonucunda elde edilecek rapor ile özellikle dağıtım şirketleri yatırım programlarına karar verebilir. Böylece EPDK nezdinde yatırım programlarının onaylanması uluslararası standartlara uygun raporlama sayesinde daha kolay ve anlaşılabilir olmaktadır
»Kablonun üretimden kaynaklanan izolasyon problemleri test sonuçlarında görülür ve bir rapor haline getirilir.
»İşletmede olan kabloların yaşlanma testinin yapılması (Tan Delta) ile kablo arızaya geçmeden önce arıza verebilecek kabloların, eklerin ve başlıkların tespiti yapılabilir.
»Kablo üzerinde yüksek kısmi deşarj noktaları var ise bu noktaların tespiti ile kabloda arızaya geçmesi muhtemel noktaların tespiti ile bu noktaların tamiri ile kablo arıza vermeden çalışması sağlanır. Kablo izolasyonun yaşlanma testi sonucunda elde edilecek rapor ile özellikle dağıtım şirketleri yatırım programlarına karar verebilir. Böylece EPDK nezdinde yatırım programlarının onaylanması uluslararası standartlara uygun raporlama sayesinde daha kolay ve anlaşılabilir olmaktadır
HANGİ KABLOLARDA VLF TESTİ YAPILIR?
Plastik OG Kablolarda VLF testi yapılabilir. AG kablolarda VLF testi yapılmaz bunun yerine DC devreye alma testi yapılır.
YAŞLANMIŞ KABLOLARDAKİ EKLER VE AĞAÇLANMANIN BAŞLADIĞI NOKTALAR NASIL BULUNUR?
VLF KISMI DEŞARJ Testi ile bulunur.
Tan Delta değerlerinin yüksek çıktığı kablo testlerinin devamında muhtemel kısmi deşarj boşalım noktalarının tespitinde kullanılmak üzere VLF PD (Partial Discharge) testi yapılmaktadır. Bu test ile kablo üzerinde bulunan zayıf ek noktaları, kablo başlıklarındaki ve ağaçlanma etkisinin ortaya çıktığı noktalardaki kısmi deşarj boşalımlarının miktarı ve metre cinsinden yerleri tespit edilmektedir.
Tan Delta değerlerinin yüksek çıktığı kablo testlerinin devamında muhtemel kısmi deşarj boşalım noktalarının tespitinde kullanılmak üzere VLF PD (Partial Discharge) testi yapılmaktadır. Bu test ile kablo üzerinde bulunan zayıf ek noktaları, kablo başlıklarındaki ve ağaçlanma etkisinin ortaya çıktığı noktalardaki kısmi deşarj boşalımlarının miktarı ve metre cinsinden yerleri tespit edilmektedir.
0.1Hz VLF TESTİ MAKSİMUM KAÇ METRE UZUNLUĞUNDAKİ KABLOLARA UYGULANABİLİR?
Yükten bağımsız çalışma özelliği olan VLF test cihazlarında frekans seviyesinin düşürülmesi ile 80km ve üstü mesafelerde VLF testi yapılabilir. Üstün teknoloji cihazlarımızın sahip olduğu 20μf güç ile 0.1Hz seviyede 25-35 km uzunluktaki alüminyum ve bakır iletkenli OG kabloların VLF testini yapabilmekteyiz.
DC TEST NEREDE KULLANILIR?
DC test tüm AG kablolarda, trafo ve şalt elemanlarının testinde kullanılır.
CANLI KABLOLARDA KISMİ DEŞARJ TESPİTİ YAPILABİLİR Mİ?
OG ve Ekstra YG Kablolarda enerji kesintisi olmadan kablo üzerindeki kısmi deşarj boşalımlarını miktar ve nokta olarak tespit etmek için PD Online testi uygulanır. Bu test esnasında kablonun kılıfına bir kelepçe ile cihaz bağlanır ve 36 güne kadar cihaz kablo üzerindeki kısmi deşarj boşalımlarını kayıt eder. Cihaz içindeki veri tabanı sayesinde kablo üzerinde dinlene kısmi deşarj ve gürültü değerleri ayırt edilerek en kesin ölçüm sonucuna ulaşılır.
Bu teste harici bir Yüksek Gerilim kaynağı kullanılmadığından kablonun işletme gerilimindeki (1xUo) kısmi deşarj boşalımları tespit edilir.
Bu teste harici bir Yüksek Gerilim kaynağı kullanılmadığından kablonun işletme gerilimindeki (1xUo) kısmi deşarj boşalımları tespit edilir.
